سرعت تدریس. برای سخنرانی بهتر بگویم برای تدریس به یک همایش دعوت شدم. افراد حاضر ازلحاظ سطح علمی در سطح بسیار خوبی بودند ولی ازنظر سنی همه یکدست نبودند. بیشتر خانم‌ها میان‌سال و مسن بودند و دو سه نفر هم زیر ۲۵ سال سن داشتند.
با توجه به جایگاه حاضران که همه از بهترین دبیران بودند و مجموعه‌ای که از من دعوت کرده بود، مطالب مناسبی را تهیه‌کرده بودم و با سرعتی متوسط شروع به تدریس کردم.
روش تدریس من این است که گفتن مثال‌های بیشتر را به مخاطب واگذار می‌کنم، این کار کمی وقت‌گیر است ولی کار بسیار مفیدی است. ساعت اول تمام شد و ظاهراً همه شاد و راضی بودند به‌جز یک خانم جوان که جلو نشسته بودند. ایشان مقداری توجه می کردند و بعد بلافاصله حواسشان پرت می‌شد.
در ساعت استراحت همین خانم به من گفتند مطالب شما خیلی جالب است و آدم زود یادمی گیرد. آیا نیازی هست این‌قدر تکرار کنید و مثال بزنید؟ به نظرم سرعت تدریس شما خیلی کند است، اگر می‌شود سریع‌تر تدریس کنید. به ایشان گفتم مطمئنید که بقیه‌ی همکاران شما هم همین درخواست رادارند. ایشان گفتند فکر می‌کنم همه می‌خواهند تا شما سریع‌تر تدریس کنید.
با توجه به جو مناسبی که در همایش بود مطمئن بودم که سرعت تدریسم خوب بوده است؛ اما به خاطر احترام به ایشان (و البته آموزش عملی یک نکته) در ساعت بعد سرعت تدریسم را تندتر کردم. به این صورت که برای هر چیزی مثال نمی‌زدم از مخاطبان نظر نمی‌خواستم و …
کمتر از ۱۰ دقیقه از تدریس سریع من نگذشته بود که ناگهان یکی از مخاطبین گفت می‌بخشید میشه مثال بیشتری بزنید و بعد چندین نفر دیگر حرف ایشان را تکرار کردند. من گفتم چند نفر از شما مایل هستید مثل ساعت قبل با سرعت کمتری تدریس کنم؟ تقریباً ۹۰ درصد حاضران دست خود را بالا بردند. خانم جوان با تعجب به من نگاه کرد و رو به جمع گفت: چرا آخه؟ ساده است به خدا!
البته ایشان هم حق داشتند ولی ما به‌عنوان یک مدرس باید رضایت اکثریت افراد را در نظر بگیریم
۵ عامل که در سرعت تدریس مؤثر هستند؟
۱- حجم محتوا
همه می‌دانیم که حجم محتوا با سرعت تدریس رابطه‌ی مستقیم دارد
یعنی هر چه محتوا بیشتر باشد به‌اجبار باید سریع‌تر تدریس کنیم.
پس انتخاب محتوای به‌اندازه همیشه مسئله‌ی مهمی است (در مقاله‌ی ” شش اشتباه که مدرسان با معلومات بالا انجام می دهند ” نیز به موضع حجم محتوا پرداخته‌ایم)
۲- جدید یا تکراری بودن مطلب
مطالب جدید را باید با سرعت کمتری تدریس کنیم و مطالب تکراری را باسرعت بیشتر.
گاهی سطح مخاطب شما ازنظر علمی بالاست و تمام آنچه شما می‌گویید را می‌داند و شما فقط باید مرور کنید. پس سرعت تدریس بیشتر می‌شود.
۳- زمان برگزاری تدریس یا همایش
اگر مخاطبان شما بسیار باانگیزه باشند، اینکه کلاس شما صبح باشد یا عصر، اول هفته باشد یا آخر هفته تأثیری روی سرعت تدریس شما ندارد؛ اما گاهی مخاطبان شما اجباری هستند و انگیزه‌ای هم ندارند تصور کنید برای این‌چنین افرادی در بعدازظهر چهارشنبه یا پنجشنبه (روز قبل از تعطیلی) در ساعت آخر، قرار است تدریس کنید!
سه پیشنهاد دارم:
اول: هیچ‌گاه نباید برای افراد بی‌انگیزه تدریس کنید. پیشنهاد می‌کنم مقالات زیر را مطالعه کنید شاید شرایط بهتر شود
دوم: تا می‌توانید از تدریس در این ساعت‌ها فرار کنید
سوم: اگر واقعاً مجبور بودید برای آدم‌های بی‌انگیزه در ساعتی که خیلی خسته هستند تدریس کنید، حتماً با آن‌ها همدردی کنید و از آن‌ها نظر بخواهید.
گاهی برای کنترل افراد باید مطالب جدید را با سرعت کم و بااقتدار تدریس کرد؛ و گاهی هم مطالب تکراری را با سرعت مرور کرد تا فشار از روی مخاطب شما برداشته شود و آن‌ها راضی‌تر باشند.
این کاملاً بستگی به شرایط و سبک شخصی شما دارد.
۴- سبک شخصی مدرس
اگر جوان هستید و پر جنب‌وجوش پس احتمالاً سرعت تدریس شما نیز زیاد خواهد بود. شما به تجربه سرعت مناسب برای تدریس خودتان را پیدا می‌کنید. برخی در زمان تدریس از دیگران تقلید می‌کنند. تقلید کردن برای شروع کار خوبی است ولی باید دقت کنیم که کارهایی که انجام می‌دهیم مناسب شخصیت ما باشند. مثلاً اگر جوان هستید صحبت کردن بسیار شمرده، یکجا نشستن و کم‌تحرکی و تدریس با سرعت بسیار کم مناسب شما نخواهد بود.
۵- سن مخاطب
تجربه نشان داده است معمولاً جوان‌ترها سرعت تدریس بیشتر را می‌پسندند؛ اما آیا این به خاطر قدرت پردازش مغزی آن‌ها نسبت به افراد میان‌سال است؟
قبلاً تصور بر این بود که واکنش‌های مغزی در جوان‌ها بیشتر از افراد میان‌سال است اما تحقیقات جدید مغزی نشان می‌دهد که افزایش سن تأثیر ناچیزی بر عملکرد مغز انسان دارد[۱].
پس چه عاملی باعث می‌شود که جوان‌ترها سرعت را بیشتر دوست داشته باشند؟
به نظر من عوامل اجتماعی تأثیر زیادی روی این موضوع دارد. جوان‌ترها در دنیای سریع‌تری رشد کرده‌اند پس طبیعی است که سرعت را دوست داشته باشند. حتی سرعت در تدریس را!
نکته‌ی ۱:
کار ما از رانندگی سخت‌تر است.
چون راننده باید طبق سرعت مجاز حرکت کند.
اما ما باید سرعت مجاز را خودمان پیدا کنیم و بعد طبق آن تدریس کنیم.
نکته‌ی ۲:
این مدلی خودکشی نکنید!
محتوای شما کم است و وقت زیاد است و شما دارید الکی وقت تلف می‌کنید
مخاطبان شما متوجه این ترفند قدیمی می‌شوند و این کار شبیه به خودکشی است.
محمد حافظی نژاد
[۱] elmefarda.com
عرض ادب و احترام به استاد جوان
واقعا باعث افتخاره ..من فقط ۱۲ ساعته که با سایت شما آشنا شدم ولی آنچنان مطالبتون با ریزبینی تمام بیان شده که مجذوب شدم و تعداد زیادی از مطالبتون رو خوندم…این ۵ عامل سرعت در تدریس هم عالی بودن…پاینده باشید..
تشکر فراوان
سلام عالی بود فقط نمی دانم امسال با بچه های پایه دهم کاردانش چه طوری تدریس کامپیوتر داشته باشم
به نام خدا
ضمن عرض سلام و سپاس از این که دانش خودتون رو با بقیه به اشتراک میگذارید
اگر در هر قسمت ، این امکان وجود داشته باشه که مطالب مقاله رو در قالب یک فایل PDF بشه دانلود کرد بسیار عالی تر خواهد بود چون شاید برخی بخواهند اونها را دریافت کرده و بصورت OffLine مطالعه کنند
باز هم سپاس
نکات مفیدی ارائه فرمودید استاد. سپاسگزارم.
اما در رابطه با این نکته که میفرمایید برای افراد بی انگیزه تدریس نکنید، من کمی مشکل دارم. اگر سر کلاس من یک زبان آموز نوجوان بی انگیزه هست من چطور باید با او رفتار کنم؟ آیا صحبت کردنِ مستقیم با او موثر خواهد بود؟
با تشکر از جناب آقای حافظی نژاد عزیز
بسیار عالی مثل همیشه دمت گرم
عالی بود متشکرم
بسیار عالی بود و به موارد مهمی برای سرعت در تدریس اشاره گردیده بود
منمون از شما
فوق العاده بود استاد حافظی عزیز
نکات بسیار کاربردی و مهمی رو گفتید
سلام
ممنون مفید و کاربردی بود مثل همیشه
سلام ممنون از همراهی شما