انواع روش های تدریس
درس پژوهی ، تدریس به روش ژاپنی
دکتر ابوالفضل بختیاری کسی که روش درس پژوهی در کشور ژاپن را از نزدیک درک کرده است . و در این زمینه تالیفاتی داشته.
خیلی از مخاطبین سایت روش تدریس در زمینه ی درس پژوهی سوالاتی داشتند برای پاسخ به این سوال ها تصمیم گرفتم به سراغ یکی از متخصصان این رشته بروم.
دانلود رایگان فایل صوتی مصاحبه با دکتر بختیاری در زمینه ی درس پژوهی
حافظی نژاد: سلام عرض می‌کنم خدمت مخاطبین عزیز سایت روش تدریس در خدمت جناب آقای دکتر بختیاری هستیم، جناب دکتر بختیاری معرف حضور بسیاری از معلمین هستند. ولی من از آقای دکتر خواهش می‌کنم هم سلامی با مخاطبین سایت روش تدریس داشته باشند و هم خودشون رو معرفی کنند. بفرمایید.
دکتر بختیاری:به نام خداوند فرهنگ و رای. بسیار خوشحالم که در خدمت شما هستم. من ابوالفضل بختیاری افتخارم این است که حدود ۲۸ سال پیش معلمی را از روستا شروع کردم. معلمی که حدود شش کیلومتر باید پیاده می‌رفت تا به مدرسه برسه، معلم مدیری بود که از صفر شروع کرد و پله های ترقی حالا اگر اسمش رو بزاریم ترقی و رشد حرفه‌ای رو از پله اومد بالا و معلم و مدیر آسانسوری نیست.
و از ملاقات شما و همکارانتان که د راین سایت بسیار ارزشمند کار می‌کنید. بسیار خوشحالم و در خدمت شما هستم.
حافظی نژاد:جناب آقای بختیاری شما در تجربیاتتان سفر به ژاپن رو دارید و تحقیقاتی در زمینه‌ی آموزش‌وپرورش ژاپن انجام دادید. میشه بگین آموزش و پرورش ژاپن چی داره که خیلی‌ها راز موفقیت کشور ژاپن رو در سیستم آموزشی اون می‌بینند؟
تمام کشور های جهان علاقه‌مند شدند که ببینند ژاپنی‌ها چه کرده‌اند؟ اگر این ژاپن موفق بوده در مطالعات تیمز و پرلز و جزو رتبه‌های اول جهان بوده؛ و ما جزو رتبه‌های آخر بودیم. مطالعات بین‌المللی نشان داده که گل سرسبد مدارس ژاپن مدارس ابتدایی و پیش دبستانی ژاپن است؛ و وقتی نگاه می‌کنیم به نوشته‌هایی مثل خانم کاترین لوئیس و صاحب‌نظران معتبر دنیا، اونها میگن که مدارس ابتدایی گل سرسبد مدارس ژاپن هستند؛ و آموزش و پرورش ژاپن حدود ۱۵۰ سال پیش به این فکر افتاد که اگر می‌خواهد تغییر، تحول و توسعه‌ای ایجاد کند باید از آموزش‌وپرورش شروع کند و خانم کاترین لوئیس در کتاب ارزشمند خودش با نام education heart and mind می‌گوید آموزش‌وپرورش ژاپن بیشترین پول را خرج آموزش‌وپرورش ابتدایی و پیش دبستانی می‌کند. در آموزش و پرورش ژاپن ابتدایی و راهنمایی مهم است. سنگ بنا را از پایه شروع می‌کنند و معلم ها یاد می‌گیرند که چگونه یاد بگیرند؟ یک‌حرفی که در ژاپن معروفه اینه که:
وزیر آموزش و پرورش در پیام اول سال می‌گوید: ای معلم ای مدیر ای کارگزار آموزش ببین می‌توانی از بچه‌ها چیزی یاد بگیری؟
خیلی جالبه که وزیر به معلم می گوید تو می تونی از دانش آموز یاد بگیری. مدرسه محل یادگیری است محلی که معلم ها از هم یاد می‌گیرند. دانش آموز از معلم یاد میگرد و معلم از دانش آموز.
حافظی نژاد:بسیار عالی ممنون از لطف شما. گویا اعتقاد شما اینه که راز موفقیت آموزش و پرورش ژاپن اینه که معلمان ژاپنی از درس پژوهی یا اقدام پژوهی استفاده می‌کنند. دقیقاً میشه بگین این اقدام پژوهی یا همون درس پژوهی چیست؟
دکتر بختیاری:به نظر من اقدام پژوهی و درس پژوهی یک فرق کوچک باهم دارند. اگرچه هر دو می‌تواند توسط معلم، مدیر و کلاس انجام بشود. هردو به رشد حرفه‌ای معلم کمک می‌کنند، هم اقدام پژوهی و هم تدریس پژوهی اما مشخصاً هرکسی که بیرون از مدرسه و سازمان باشد نمی‌تواند از درس پژوهی یا تدریس پژوهی انجام بدهد. درس پژوهی اینه که باید توسط معلم انجام بشود. درس پژوهی است teaching است؛ یعنی پژوهش درباره‌ی teaching است؛ اما اقدام پژوهی به گفته‌ی استاد بزرگ ایران دکتر عباس بازرگان استاد نامی ایران که ایشان پایه‌گذار و استاد این رشته هستند می‌گوید که هرکسی در محل کارش و در خانه می‌تواند اقدام پژوهی انجام دهد. شما در خانه باکسی که علاقه‌مند به درس نیست مواجه هستید و مخواهید بدانید چگونه دانش آموز را به درس خواند علاقه مند کنید. یک مدیر مدرسه باهمکاری مواجه است که این معلم بی‌انضباط است. می‌خواهد بداند چگونه این معلمان را منظم کند. یک معلم در کلاس دانش‌آموزی دارد که ناخن می‌جود می خواهد بداند چگونه ناخن جویدن را اصلاح کند و …
اما در بخش تدریس پژوهی که استاد سرکار آرانی اسم این رشته را درس پژوهی گذاشته اند. درس پژوهی فرایند بازاندیشی عمل تدریس است در مورد تدریس. معلم فکر می کند چگونه می توانم تدریس خودم را بهبود ببخشم؟
ممنون. میشه لطفاً خود این فرایند درس پژوهی را به صورت خلاصه و کوتاه توضیح بدهید؟
دکتر بختیاری:در درس پژوهی معلمی که خودش معلم واقعی یک کلاس است با مسئله‌ای مواجه می شود مثلاً چگونه می‌توانم مبحث شیمی، فیزیک یا انشا را بهتر درس بدهم؟ با یک علامت سؤال مواجه شده است. با معلم همتای خودش مثلاً کلاس بغلی که او هم مثلاً کلاس پنجم است باهم می‌نشینند یکی می گوید تو چطور این مبحث را درس می دهی؟ بیا باهم یک طرح درس بنویسیم؟
خانم دکتر کاترین لوئیس و دکتر سرکار آرانی معتقد هستند که می تواند بیش از دو نفر و سه نفر باشند و در آمریکا و ژاپن تعداد زیادی از افراد کنار هم می نشینند و طرح درسی می نویسند و طرح درسی که توسط گروه نوشته شد. یکی از معلم ها در کلاس خودش شروع به تدریس می‌کند؛ و معلم‌های دیگر بدون اینکه دخالتی در تدریس بکنند. کار همکار خود را تماشا می‌کنند. بعدازاینکه تدریس تمام شد. معلم ها در رابطه با نحوه ی تدریس این معلم به گفتگوی علمی می نشینند.
دکتر سرکار آرانی معتقد هستند که در این گفتگوهای حرفه‌ای ایده‌های جدید شکل می‌گیرند؛ و معلم ها از یکدیگر یاد می گیرند. مدرسه می شود مدرسه ی یادگیرنده کلاس می شود کلاس یادگیرنده. همان کلاسی که شما من را در آن راه نمی دادی و اگر وزیر آموزش و پرورش هم می گفت شما در را باز نمی کردی، خودت در کلاس رو باز می کنی و من رو به کلاس دعوت می‌کنی. دوستی رو به کلاس میاری و می گی بیا آقای بختیاری ببین من در کلاس چگونه درس می‌دهم؟ بدیهی است که من که به کلاس شما اومدم می‌خواهم محاسن شما را ببینم
مثل یک آینه یک معایب و محاسن را روبرو گوید نه مثل شانه که پشت سر رفته و موبه‌مو گوید.
حافظی نژاد:جناب دکتر بختیاری یک بحث دیگه که هست ایده ای است که بنیاد بیل گیست از سال ۲۰۱۳ انجام می‌دهد؛ که خود معلم ها بیایند سر کلاس فیلم خودشان را بگیرند و ابتدا خودشان خودشان رو نقد کنند و گام بعدی بریم سراغ اینکه دیگران بیایند و ایشان رو نقد کنند. با فیلم‌برداری خود معلم سر کلاس نظرتون چی هست؟
دکتر بختیاری:اولین بار خانم دکتر لوئیس این کتابش (کتاب education of heart and mind را نشان می دهند) توسط دانشگاه کمبریج چاپ شده است که کتاب عالی است. اولین بار این ایده حدود ۲۰ سال پیش توسط خانم کاترین لوئیس به آمریکا برده شد و ایشان میگه این‌ها اصلاً مثل ژاپنی ها نبودند که از این ایده استقبال کنند؛ و معلم ها علاقه مند نبودند که کسی دیگر بیاید و شیوه ی تدریسش را مشاهده کند. لذا به جای او چشم دوربین کار گذاشتند؛ و به جای گوش‌ها ضبط صدایی آوردند که معلم خودش صدای خودش را ضبط می‌کرد این یک خودارزیابی بود که معلم خودش صدا و فیلم خودش را می‌دید. آقای دکتر سرکار آرانی که بنده افتخار دوستی با ایشان را دارم زمانی که در دانشگاه علامه تدریس می‌کردم به من گفتند یک‌بار صدای خودت را در کلاس ضبط کن بعد اون رو گوش کن و ببین چه اشتباهاتی کردی همش اسم آقای مولایی بردی اسمی از آقای حافظی نژاد نبردی و … با این کار به بازاندیشی تدریس می پردازی
حافظی نژاد:ممنون از لطفتان متشکرم. منم به همه‌ی مخاطبان سایت روش تدریس توصیه می‌کنم هم ابتدا صدای خودشون رو ضبط کنند و فیلم خودشون رو ببیند وهم اینکه در گام بعدی در مبحث درس پژوهی از بقیه ی همکاران بخواهند تا اونها رو نقد کنند.
کتابی هم نوشتید با این عنوان که چگونه دانش آموزان را پژوهشگر پرورش دهیم؟ در این رابطه هم توضیح بدهید ممنون می‌شوم.
دکتر بختیاری:در مشاهداتی که من در توکیو و چی یو توی ژاپن داشتم و چندین مدرسه رو مورد مطالعه قراردادم دیدم که معلم های ژاپنی بچه‌ها را از دوران ابتدایی بچه‌ها را با یک مسئله‌ای از جنس حل مسئله مواجه می‌کنند و شیوه‌های پژوهش را به دانش آموزان یاد می‌دهند. خودشون می گویند یوکوری یوکوری یعنی یواش یواش اونجا یک مسئله ساده رو به دانش اموز می گویند اورا وادار می‌کنند به تامل و بازاندیشی بپردازد بعد برود در میدان عمل اون رو مشاهده کند
من علاقه‌مند شدم کتابی رو با عنوان چگونه می‌توانیم دانش آموزان را پژوهشگر پرورش دهیم که این‌رو انجمن اولیا و مربیان وزاتخانه‌ی آموزش و پرورش چاپ کرده است؛ که گام‌به‌گام روش‌های آموزش پژوهش رو آموز می‌دهد؛ و اگر ژاپن ژاپن شده است از دوره های ابتدایی و پایه بر روی دانش آموزان کارکرده‌اند
حافظی نژاد:بسیار عالی ممنون از لطفتون جناب آقای دکتر بختیاری به عنوان آخرین صحبت اگر توصیه ای دارید ممنون می شم که بفرمایید.
دکتر بختیاری:توصیه‌ی من این است که معلمان عزیز برای بهبود وضعیت تدریس اول باید خودتان به بازاندیشی عمل تدریستان بپردازید دوم با همتای خودتان گفتگوی حرفه‌ای انجام بدهید در این گفتگوها ایده‌های ناب شکل می‌گیرد. سوم اینکه در کلاستون رو به روی همکاران بازکنید. آینه‌ای رو به کلاس ببرید که همان دوست شماست تا ببیند شما چه‌کار می‌کنید؟ ممکن است اولش سخت باشد ولی به مرور این آینه محاسن و معایب شما را روبرو خواهد گفت نه اینکه مثل شانه پشت سر رفته و موبه‌مو گوید.
حافظی نژاد:دستتون درد نکنه و خیلی متشکرم که وقتتون رو به مخاطبین سایت روش تدریس دادید خدا نگهدار
سلام.بینظیر بود.و ای کاش دست اندرکاران آموزشی ب این نکات توجه و عمل کنند.مانا بمانید
سلام به نظرم قرار دادن این طرح در یک ترم کوتاه در کارورزی ۴ برای دانشجو معلمان کار ندرستی است؟
با سلام و احترام
لطفا منابعی را در مورد درس پژوهی معرفی کنید.
با تشکر
با سلام و خسته نباشید . بنده کارشناسی کامپیوتر دارم و می خواهم ارشد فراگیر (تکنولوژی آموزشی) شرکت کنم ممکنه بفرمایید چطوری منابعش را تهیه کنم جستجو هام تا حالا بی نتیجه بوده . متشکرم
سلام سرکار خانم بهار
شما می توانید به موسساتی که این خدمات را ارائه می دهند مراجعه کنید. مثل مدرسان شریف
با اهدا سلام، ممنون از مطالب مفید وارزنده که در اختیار ما گذاشتید، امیدوارم که موفق باشید.
با سلام و احترام. ممنون از مطالب مفیدتون در این سایت. به تازگی آشنا شدم و حتماً استفاده خواهم کرد. مطالب و موضوعات انتخاب شده بسیار نو و مفید هستند. ممنون
سلام از همراهی شما با سایت روش تدریس سپاسگزارم
موفق باشید
با سلام واحترام من نهایت استفاده را از این مطالب بردم بسیار مفید بود باتشکر وسپاس فراوان
با سلام وتشکر سایت بسیار خوبی است بنده آن را به سایر همکاران خود معرفی خواهم کرد چرا که می تواند در امر تدریس راهگشای همه ی ما با شد.
با سلام .مطالب خوب و ارزنده ای است .جهت استفاده عزیزان لینک سایت را دز وبلاگم قرار می دهم . با تشکر
با تشکر از زحمات شما .
اگر ممکنه در باره ی فعالیت و یا روش و برنامه ی راهبران درسی در مقطع ابتدایی هم اطلاعاتی بدهید یا به ما ایمیل بزنین .ممنون از لطفتون
با سلام و احترام خدمت شما دوست عزیز
این حقیر از طریق ایمیل استاد اندیشمند و گرانقدر استاد دکتر بختیاری عزیز با این سایت آشنا شدم و و سایت بسیار خوبی دارید ، اطلاعات کاربردی و جدیدی ارائه شده ، جهت آشنایی دیگر دوستان با این سایت مفید و آموزنده لینک سایت شما رو در وبلاگم قرار خواهم داد
با آرزوی سلامتی و توفیق برای شما
سلام برشما استاد محترم خیلی استفاده کردیم.ولی فایلهایی که گفتین به ایمیل ارسال میشه هنوز نشدن.ایمیل توسط شما تایی شده ولی …
بی نهایت ممنونم از مطالب کمتر مطرح شده و کاربردیتون
سلام دوست عزیز
ممنون از لطف شما
با عرض سلام و وقت بخیر . توضیح بسیار مختصر و مفید از درس پژوهی بود که به من در نوشتن طرح در س پژوهی کمک خواهد کرد . ممنون
ممنون از لطف شما سرکارخانم نورزاد
موفق باشید